Adli Bilişim Mühendisliği Nedir, Ne İş Yapar?

Bu yazımda Türkiye’de yeni açılmış olan Adli Bilişim Mühendisliği hakkındaki tüm sorularınızın cevabını bulacaksınız. Bu bölümü okuyan öğrenciler ve okumak isteyen adayların kafasındaki Adli Bilişim Mühendisliği nedir?, ne iş yapar? nerelerde çalışır ve hangi alanlarda görev alır?  gibi bir çok sorunun yanıtını sizlerle paylaşacağım. Bunun haricinde sorusu olan bölümü merak eden kişiler bana ulaşabilir sorularınızı memnuniyetle cevaplarım 🙂

Soru 1. Adli Bilişim Mühendisliği nedir?

Cevap1: Günümüz dünyasında internetin yaygınlaşması, kişisel bilgisayarlarla akıllı cihazların kullanım oranının artması ve kişisel bilgilerin sayısal ortamlarda depolanmasına paralel olarak, bu bilgilere yetkisiz erişmek isteyenlerin sayısı da artmıştır. Yetkisiz erişim ve internet korsanlığı (hacker) siber suç kavramını ortaya çıkarmıştır. Devletleri dahi etkileyen bu tehditlerle mücadele edebilmek için Adli Bilişim Mühendisliği (Digital Forensics Engineering) disiplini ortaya çıkmıştır. Forensic kelimesi, “forumdan önce” anlamına gelen Latince FORENSİS’ten gelmektedir. Terimin geçmişi, Roma’daki zamanlardan kaynaklanmaktadır ve bu süre zarfında, bir ceza yükü, davayı forumdaki bir grup kamu görevlisi önünde sunmak anlamına gelmektedir. Böylece bu alanda faaliyet gösteren kurumlar için büyük riskler söz konusu olmuştur. Klasik suç kavramından farklı bir suç kavramıyla karşılaşan güvenlik birimleri bu konularla ilgilenmeye başlamıştır. Böylece bilişim suçu kavramı devlet boyutunda tanınır hale gelmiştir. Teknolojik gelişmeler kurumlara beraberinde birçok fayda sağlarken, suçlularında bu teknolojileri kullanması kaçınılmazdır. Bölümümüz bilişim hukuku, bilgi güvenliği, siber güvenlik ve bilişim suçu ile ilgili delil toplama süreçlerinin adli takibi, analizi ve siber suçlarla mücadele edilmesi amacıyla kurulmuştur.

Ülkemizde bulunan tüm kurumlar internet altyapısına sahiptir ve bu kurumların çoğu bilgilerini elektronik ortamda saklamaktadır. E-devlet uygulamasıyla birlikte tüm vatandaşların bilgileri sayısal ortamda depolanmıştır. Ayrıca özel şirketler, işletmeler, holdingler vb. kurumlarda internet ve bilişim teknolojilerini etkin olarak kullanmaktadır.

Bilişim teknolojilerinin yaygın olarak kullanılması bu bilgilerin korunması gerekliliğini de ortaya çıkarmıştır. Tüm Dünya’nın önem verdiği bilgi güvenliği hususunda ülkemizde de önlemlerin alınmaya başladığı görülmektedir. Bu noktada bilgi güvenliği sağlama, siber suç ve olaylara müdahale etme gibi gereklilikler meydana gelmiştir.

Adli bilişim mühendisliği tüm bu konularda uzman kişiler yetiştirmeyi amaçlayan mühendislik dalıdır.

Soru 2- Adli Bilişim mühendisliğinin amacı nedir?

Cevap2- Adli bilişim mühendisliği temel mühendislik eğitimiyle beraber alana yönelik derslerle kişilerin bu alanda uzmanlaşmasını amaçlamaktadır.

Eğitimin temel üç amacı bulunmaktadır.

Birinci amacı kurum ve kuruluşlarda suç oluşmadan gerekli önlemleri alarak kurumun zarar görmesini engellemektir. Bilişim sistemlerinin seçilmesi, planlanması, doğru yapılandırılması ve gerekli güvenlik önlemlerinin alınarak korunaklı hale getirilmesi, bir kurum veya kuruluş için gerekli pentest uygularının yapılması,  saldırıların tespit edilebilmesi ve önlenmesi bilgilerinin kazanılması adli bilişim mühendisliğinin birinci amacıdır.

İkinci amacı bilişim sistemleri üzerinden işlenen suçlarla ilgili verileri doğru almak, analiz etmek ve raporlandırmaktır. Suça ait delillerin toplanması, korunması, adli kopyalarının alınması, delilin niteliğine uygun araçlar ile delilin analiz edilmesi, elde edilen bulguların raporlanması, bu işlemlerin yapılması için gerekil adli inceleme donanım ve yazılımlarının kullanılması, karşılaşılan durumların hukuki açıdan değerlendirilmesi bilgilerinin kazanılması adli bilişim mühendisliğinin ikinci amacıdır.

Üçüncü amacı ise eğitimin verildiği ülkede bulunan dijital suçlarla ilgili yasal düzenlemelerle ilgili yeterli bilgiye sahip olmaktır. Bu nedenle müfredat içerisinde mutlaka eğitimin verildiği ülkeye ait yasal mevzuatlar ve sorumluluklarla ilgili bilginin kazandırılması gerekmektedir.

Üç temel amacın sağlanabilmesi için gerekli olan uygulamalı ve teorik dersler belirlenerek öğrencilerin mezun olduktan sonra yeterli bilgiye sahip olabilmeleri amaçlanmıştır.

Soru 3- Bölümün yurtiçi ve yurtdışı örnekleri var mı ve nelerdir?

Cevap 3- Bölümün yurtiçinde lisans düzeyinde bir eşdeğeri bulunmamaktadır. Ülkemizde sadece üniversitemizde lisans eğitimi verilmektedir. Evet, bölümün yurtdışında birçok örneği var. Ülkemizde ilk olarak Fırat Üniversitesi´nde açılmış olan adli bilişim mühendisliği alanında yurt dışında birçok üniversitede eğitimler verilmektedir. Bu üniversite ve bölümler aşağıda verilmiştir.

Soru 4- Mezun olduktan sonraki iş alanları nelerdir?

Cevap 4- Adli bilişim mühendisliğinin amacı, kurumların ya da özel sektörde bilişim alanında faaliyet gösteren firmaların ihtiyaç duyduğu uygulama becerisi yüksek mühendisler yetiştirmektir. Mezunlar bilişim suçlarından kurumu ya da firmayı koruyacak vasıflı uzmanlardır. Bilişim suçları ile ilgili adli vakalarda kanun ve yönetmeliklerin istediği biçimde deliller ve bilgiler sunabilmekte bölümün amaçlarındandır. Bu nedenle programdan mezun olan kişiler, şirket veya kurumların ihtiyaçlarını karşılayacak adli yazılım, adli donanım, kanun ve yönetmeliklerle ilgili iş çözümleri üretme ve yürütme konusunda deneyimli olacaklardır.

Adli Bilişim mühendisliği uygulanabilir bir eğitim programı takip etmek suretiyle bu farklı sektör ve kuruluşlarda öğrencilerin doğrudan istihdam edilmesini hedeflemektedir. Bölümden mezun olacak Adli Bilişim mühendisleri, bilgisayar ve teknolojilerinin kullanıldığı herhangi bir endüstri dalında, yazılım, sistem ve bilgisayar ağları, bilişim suçları, yasal sorumluluklar, bilişim suçlarından korunma konularında çağdaş bilgilere sahip ve istihdam edilecek kurum ya da kuruluşun belirtilen sorunlarla karşılaşmasını engelleyebilecek özelliklere sahip olacaklardır. Bu konularda ihtiyaç duyulan yetişmiş insan gücüne önemli katkılarda bulunabileceklerdir. Özellikle son yıllarda artan bilişim kaynakları üzerinden işlenen adli vakalardan dolayı birçok devlet kuruluşu özel sektörden adli bilişim uzmanlığı hizmetleri satın alma yoluna gitmektedir. Adli Bilişim Mühendisliği bölümünden mezun olan kişiler bu alanda mevcut bulunan insan gücü açığını büyük oranda karşılamayı amaçlamaktadır.

Adli Bilişim ve Bilişim Suçlarıyla Mücadele ile İlgili Kurumlar

Bakanlıklar, Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Komutanlığı, Adli Tıp Kurumları, Adli Bilimler Enstitüleri, Üniversiteler, Diğer Kamu Kurumları, Özel Sektör’dür. Dolayısıyla tüm bu kurumlar ve bağlı kuruluşları Adli Bilişim Mühendisliği mezunları için birer iş alanıdır.

Soru 5- Bölümün gelecekteki durumu ne olur?

Cevap5- Günümüzde bilgi sistemleri enerji, bankacılık, ulaşım, sağlık, eğitim, iletişim hizmetlerinin verimliğini arttırmak amacıyla kişilerin, kamu ve özel sektördeki kurumların birçoğu tarafından kullanılmaktadır. Bunun ana nedenlerinin başında internet kullanımın dünyada ve ülkemizde yaygınlaşması yatmaktadır. İnternet kullanıcı sayısındaki artış aşağıdaki grafikten görülmektedir. Bilişim teknolojilerinin kullanımının bu oranda artması ve hayatımızın merkezine yerleşmesi Adli Bilişim Mühendislerine ihtiyacında gelecekte artacağını göstermektedir.

Soru 5- Bölümün mevcut durumu nedir?

Cevap 5– Fırat Üniversitesi Adli Bilişim Mühendisliği bölümü 252 Lisans, 9 Yüksek Lisans öğrencisi ile eğitim öğretimini sürdürmektedir. Lisans öğrencileri 4. sınıf eğitimine devam etmektedir ve önümüzdeki yıl mezun verilecektir. Bölüm öğrenci alımına başladığından beri kontenjanları tam dolmaktadır. Puan ve sıralama olarak mühendislik bölümleri içerisinde üst sıralarda bulunmaktadır.

Soru 6- Bölümü kazandığımda ücret ödeyecek miyim?

Cevap 6– Bölümümüz ikili eğitim vermektedir. I. Öğretim öğrencileri için Yüksek Öğretim Kurumu kuralları gereği herhangi bir harç ücreti alınmamaktadır. II. Öğretime kayıt yapan Adli bilişim mühendisliği öğrencileri üniversiteye kayıt yapılan ilgili akademik yıla ait Bakanlar Kurulunun belirlediği harç ücreti dışında herhangi bir ücret ödememektedir.

Soru 7- Amerika da bulunan Sam Houstan State Üniversitesi ile yapılan 2+2 programı öğrenci alımı yapıyor mu? Tercih edilebilir mi?

Cevap 7- Hayır. Öğrenci alımı yapan bölüm 4 yıl Fırat Üniversitesinde eğitim görecektir.

Soru 8- Eğitimin içeriği nelerdir?

Cevap 8- Bölümde temel ortak dersler (Türk Dili, Yabancı Dil, İnkılap Tarihi, Mühendislik Matematiği vs..), Algoritma ve Programlama Dilleri gibi genel mühendislik derslerinin yanında Bilişim Suçu İnceleme Donanımları, İşletim Sistemleri, Bilişim suçu İnceleme Yazılımları, Bilgi Güvenliği Yönetimi, Adil Bilişim Kanunları, Ağ ve Sistem Güvenliği, Elektronik Delil Toplanması ve Analizi  gibi bölüme ve direkt olarak iş sahasına yönelik dersler verilmektedir. Bölümde işlenen alana yönelik derslerin tümünde teorik eğitim yanında uygulamalı dersler yapılarak öğrencilerin süreçleri kendileri uygulayarak öğrenmeleri sağlanmaktadır. Bu eğitim sonunda öğrenciler bir bilgisayar sisteminin, kurumların, siber tehditlere karşı nasıl korunması gerektiği, bir adli inceleme sürecinin delillerin toplanmasından mahkemeye veya savcılığa raporlanmasına kadar olan tüm süreçlerini öğrenmiş ve uygulamış olmaktadır. Bölümde staj uygulaması da yapılmaktadır.  Ayrıca detaylı olarak da ilgili link incelenebilir.

http://ab.tek.firat.edu.tr/tr/node/215

Soru 9- Öğrencilerin kazanımları neler olacaktır?

Cevap 9- Lisans eğitimi toplam 4 yıl süre ile 227 ders saatini kapsamaktadır. Derslerin 155 saati teorik 72 saati ise uygulama dersidir. Uygulama derslerinin oranı %39 teorik derslerin oranı ise %61 ‘dür. 131 saatlik ders bölümle ilgili teknik dersleri, 13 saatlik ders hukuksal içeriği, 53 saatlik ders temel mühendislik derslerini, 30 saatlik ders ise staj ve işyeri eğitimini kapsamaktadır.

Oluşturulan Müfredat ile her bir öğrenci için aşağıda belirtilen kazanımların sağlanması amaçlanmıştır.

·Temel mühendislik düşüncesinin kazandırılması

·İyi derecede bilgisayar ve ağ bilgisi edinme

·Adli bilişim incelemelerinde kullanılan yöntemlerin, yazılımların ve donanımların uygulamaları olarak öğrenilmesi

·Yasal sorumlulukları, ceza hukukunu ve kişisel verilerle ilgili yasal düzenlemelerin öğrenilmesi

·Sosyal becerilere sahip olabilme ve takım çalışmasına uyum sağlamak

·İyi derecede uygulama becerisine sahip olarak iş yaşantısına kolay adapte olması

Soru 10- Laboratuvar altyapısı ne durumdadır?

Cevap 10- Bölümümüze ait öğrencilerin aktif olarak katılıp uygulama ve teorik derslerini işleyebileceği bilgisayar laboratuvarı ve derslikler bulunmaktadır. Bölümümüz bünyesinde 8 adet laboratuvar bulunmaktadır. Bu laboratuvarların her birisi kendine özgü işlemler için kullanılmaktadır. Siber güvenlik laboratuvarı, adli bilişim yazılımları laboratuvarı, adli bilişim donanımları laboratuvarı, veri kurtarma laboratuvarı, ağ ve sistem laboratuvarı bunlardan bazılarıdır. Bölümümüz öğrencileri bu laboratuvarlar sayesinde adli bilişim uygulamalarının aşamalarını kendileri gerçekleştirmekte ve iş hayatında kullanacakları yazılım ve donanımları kullanma fırsatı bulmaktadır. Daha detaylı bilgi için bölümüz sitesi laboratuvarlar sayfasına bakabilirsiniz.

Laboratuvarlar : http://ab.tek.firat.edu.tr/tr/node/120

Soru 11- Adli bilişim mühendisliğini tercih etmenin avantajları nelerdir?

Cevap 11- Bilişim ve Teknoloji alanında gerçekleştirilen bilimsel çalışmalar sayesinde, teknolojideki kat edilmiş olan mesafe global olarak çok iyi bilinmektedir. Türkiye’nin bu yarışta yerini alması ve özellikle bilim adamı ihtiyacını karşılaması gerekmektedir, dolayısı ile Adli Bilişim Mühendisliği alanındaki lisans programları büyük önem arz etmektedir. Ülkemizde Adli Bilişim Mühendisliği alanında bilimsel çalışmalar yapabilecek yetişmiş insan gücü açığı oldukça fazladır. Bu alan için gerekli bilişim ve teknik elemanları yetiştiren ön lisans programlarından, açığın kapatılması beklenemez. Çünkü üniversitelerden yapması beklenen birçok projede yüksek teknoloji kullanılmaktadır ve bilimsel çalışmaların mühendislik seviyesine aktarılabilmesini sağlayacak araştırmacılara ihtiyaç duyulmaktadır. Adli bilişim mühendisliğinden mezun olan kişiler, ülkemizde önemi yeni anlaşılan bu alanda eğitim veren ilk ve tek bölümünden mezun olmuş olacak ve bu alanın öncüleri olacaklardır.

Soru 12- Bölümün şu anda eğitim gören kaç öğrencisi bulunmaktadır?

Cevap 12- 2017 yılı itibari ile bölümümüzde 345 öğrenci eğitim öğretim hayatına devam etmektedir. 2017-2018 eğitim öğretim yılında adli bilişim mühendisliği ilk mezunlarını verecektir.

Soru 13- Staj ve işyeri eğitimi yapabileceğim yerler nelerdir?

Cevap 13- Adli Bilişim Mühendisliği staj alanlarını, bilişimin kullanıldığı tüm devlet kurum ve kuruluşları; özel bürolarda, Adliyeler, Adli Tıp, nüfus müdürlüğü, emniyet kuruluşları vb. den bölümün uygun gördüğü yerler oluşturmaktadır.

Soru 14- Zorunlu Yabancı dil hazırlık eğitimi alacak mıyım?

Cevap 14- Hayır. Yabancı dil hazırlık eğitimi Yüksek Öğretim Kurulu tarafından isteğe bağlı bırakılmıştır. Bölümümüzü tercih eden öğrenciler isterlerse Yabancı Diller Yüksekokulunda 1 yıl İngilizce hazırlık eğitimi görebilirler fakat bu zorunlu değildir.

Soru 15- Adli Bilişim Mühendisliği nerede?

Cevap 15- Fırat Üniversitesi Teknoloji Fakültesi B Blok 3. Katı ELAZIĞ (Eğitim Fakültesi Karşısı)

Adli Bilişim Mühendisliğinin Koordinatları:  38°40’51.4″Kuzey 39°11’44.9″Doğu

Soru 16- Adli Bilişim Mühendisliği lisansüstü programı var mı?

Cevap 16- Evet. 2016 yılında bölümün yüksek lisans programı YÖK tarafından kabul edilerek eğitime başlamıştır. Doktora programının açılması ile ilgili çalışmalar devam etmektedir. Adli Bilişim anabilim dalında şu an Yüksek Lisans eğitim gören 9 öğrenci bulunmaktadır.

Soru 17- Adli Bilişim Mühendisliği öğrenci kulüpleri var mı?

Cevap 17- Adli bilişim mühendisliğinin hocalarının danışmanlığında iki adet öğrenci kulübü bulunmaktadır. Bu kulüpler aktif olarak öğrencilerin yoğun katılımı ile çalışmaktadır. Her yıl çeşitli aktiviteler, konferanslar, geziler vb. organizasyonlar gerçekleştirilmektedir.

Siber Güvenlik Topluluğu: http://www.fusiberguvenlik.com/

Adli Bilişim Topluluğu: http://www.fuadlibilisim.com/

Soru 18- Adli Bilişim Mühendisliği unvanı kamu yada özel sektör tarafında tanınıyor mu?

Cevap 18- Adli bilişim kavramı ülkemiz için yeni bir kavram ve kamu ve özel sektör verilerin güvenliğinin sağlanması, bir siber saldırı ile karşılaşıldığında önlemler almak gerekliliğini son yıllarda ciddiyetine vardı. Günümüz dünyasında tüm kurumların bilişim altyapılarını kullanmaya başladığı düşünüldüğünde ister istemez kurumların bu alanı tanıması gerekecektir. Ülkemizin içinden geçtiği son dönemi düşündüğümüzde incelenmesi gereken 800.000 dijital materyal olduğu telaffuz ediliyor. Ayrıca medyada sıklıkla karşımıza çıkmaya başlayan siber saldırılar bölümün önemini ve gelecekte daha da artacağını açıkça gösteriyor. Geçtiğimiz yıl Adli Tıp Kurumu bünyesindeki altı daireye yedincisini ekleyerek Adli Bilişim İhtisas Dairesini kurdu ve adli bilişim incelemelerinin bir uzmanlık ile gerçekleştirilmesi gerekliliğinin farkına varıldı. Ayrıca 20/10/2012 tarih, 28447 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan karar doğrultusunda “Ulusal Siber Güvenlik Çalışmalarının Yürütülmesi, Yönetilmesi ve Koordinasyonuna İlişkin Bakanlar Kurulu Kararı” ve 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu gereğince ulusal siber güvenliğin sağlanmasına ilişkin politika, strateji ve eylem planlarını hazırlamak ve koordinasyonunu sağlamak görevi« Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme bakanlığı bünyesine verilmiştir.  Bakanlığın Oluşturduğu Eylem planındaki ana ilkeler;

·         Siber güvenliğin sağlanmasında birey, kurum, toplum ve devletin tüm hukuki ve sosyal sorumluluklarını yerine getirmeleri,

·         Kamu, özel sektör, üniversiteler ve sivil toplum örgütleri koordinasyonu, müşterek katılım, iş birliği ve bilgi paylaşımı,

·         Uluslararası Siber Güvenlik Operasyon Merkezleri arasında gelişmiş siber olay yönetimi işbirliği

Şeklinde listelenmiştir. Buradan da anlaşılacağı gibi Devlet ve özel sektör kuruluşları bu alanın ciddiyetinin farkındalığındadır. Ayrıca son dönemde THY gibi kurumların alım şartlarında Adli Bilişim Mühendisi ifadesiyle karşılaşılmaktadır. Siber olaylara müdahale ekiplerinin kurulması, siber ordular ve benzeri mücadele ekipleri günümüzde artık sıklıkla telaffuz edilmektedir ve kurulmaktadır. Bu nedenle tanınırlık problemi olmayacaktır.

Soru 19- Adli Bilişim Mühendisi unvanı ile bir meslek odasına kayıt yaptırabiliyor muyum? Bir meslek tanımı var mıdır?

Cevap 19-Adli bilişim, bilgisayar bilimlerinin altındaki alt dallardan biri olarak tanımlanmaktadır. Bu nedenle mezunlarımızın aidiyetliğini sağlayabilmek, belirli ilkelere göre mesleklerini icra edebilmelerini ve meslektaşları ile birliktelik sağlayabilmek için meslek odalarına kayıt yaptırabilmeleri ve kendilerinin bir parçası olabilmelerinin büyük önem taşıdığını düşünüyoruz. Bu bağlamda mezunlarımızın Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğine bağlı olarak faaliyet gösteren Bilgisayar Mühendisleri Odasına üye olabilmeleri ile ilgili yazışmalar yapılmıştır ve süreç tamamlanma aşamasındadır. Ayrıca Mesleki Yeterlilik Kurumu ile görüşülerek Adli Bilişim Mühendisi meslek tanımının yapılması ile ilgili süreç devam etmektedir. Fırat Üniversitesi bünyesinde meslek tanımı yapılan tek bölüm Adli Bilişim Mühendisliğidir ve çok kısa bir süre içerisinde meslek tanımı yapılarak devlet ve özel sektörde tanınırlığı sağlanmış olacaktır.

Soru 20- Adli Bilişim Mühendisliği hangi puan türü ile öğrenci almakta ve en son yıl taban ve tavan puanları nelerdir?

Cevap 20- Bölümümüz MF-4 puan türünden öğrenci alımı yapmaktadır. 2016-2017 eğitim öğretim döneminde bölümümüz I. Öğretim tavan puanı 338,56, taban puanı ise 293,239 olmuştur. Sıralama olarak I. Öğretime yerleşme sıralaması 147.000’ dir. II. Öğretim tavan puan 292.623 taban puan ise 261.791’dir. II. Öğretim yerleşme sıralaması 195.000’dir. MTOK için ise tavan puanı 277,1, taban puanı ise 248,10 olmuştur. Bölüm ile ilgili ayrıntılı bilgilere Yüksek Öğretim Kurumunun aşağıdaki verilen adresinden ulaşabilirsiniz.

https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans.php?y=103910743

Hazırlayan: Yrd. Doç. Dr. Erhan AKBAL

Adli Bilişim Mühendisliği Bölüm Başkan Yardımcısı

Kaynak